Bekijk de oorlog door andere ogen

Het boek Oorlog zonder vrienden speelt zich af van 1942 tot en met 1944. We volgen het leven van Arnold, een NSB’er. Dat verklaart gelijk de titel van het boek, iedereen keert zich in dit boek tegen de vijand: de NSB. En daarmee dus ook tegen Arnold. Hij leeft in oorlogstijd zonder vrienden.

Arnold is veertien jaar als het boek begint. Hij zit nog op school en is een eenzame jongen. Zijn thuissituatie is niet fijn: vader dwingt hem om de NSB te steunen, moeder is overbezorgd en zus een bijdehante betweter. Dit komt allemaal duidelijk naar voren door de schrijfstijl van de schrijver, direct en met voldoende details.
Ik benadruk ‘voldoende’ details, we krijgen alleen de extra informatie over de onderwerpen waarvan de schrijver wil dat we die krijgen. Zo weten we veel over hoe Arnold zich voelt, zijn familie en de tijdsperiode, maar krijgen we niet veel mee over zijn omgeving. Er wordt slechts gesproken over ‘school’, ‘thuis’, in de buurt van een ‘bos’ en bij de ‘grote rivier’.

Het boek is een echte aanrader voor middelbareschoolleerlingen. Oorlog zonder vrienden is spannend en heeft een, in mijn ogen, zeer verrassend einde. Iets dat speciaal is, vooral bij jeugdliteratuur. Dat maakt het boek vernieuwend. Daarnaast leest het boek makkelijk weg, de schrijfstijl is vlot en past bij het taalgebruik van jongeren tussen de 12 en 15 jaar.

Wat ook vernieuwend is aan het boek, is het thema. En dan bedoel ik niet het thema ‘oorlog’ maar juist het oogpunt waaruit de oorlog wordt beschreven. Normaal gesproken is de hoofdpersoon in een oorlogsgerelateerd jeugdliteratuurboek een verzetsheld en is het één en al anti-Duitsland, maar in dit boek niet. We krijgen een andere kant zien: de kant van de Duitsers en de kant van de NSB. Hierdoor krijgt de lezer meer inzicht in de situatie ‘van de andere kant’ en daardoor ontstaan medeleven en begrip.

Het grote pluspunt van het boek, het vernieuwende, is tegelijkertijd het minpunt. Zo haalt bijvoorbeeld het leuke, verrassende einde van het boek de geloofwaardigheid erg naar beneden. Arnold verlaat zijn familie, om alleen achter te blijven terwijl de Engelsen en Fransen eraan komen. Een jongen van zijn leeftijd verlaat zijn familie niet.

Oorlog zonder vrienden is een aanrader. Het leert de lezers veel over de oorlog en het is weer eens iets anders dan het goede, maar enigszins uitgemolken,Oorlogswinter. Evert Hartman is erin geslaagd om een spannende oorlogsroman te schrijven. Eén zoals je niet snel verwacht.

Suzan Serraarens